ප්‍රබුද්ධයාණ, ඇදුරාණ ,මිතුරාණ ….

Author: පරාක්ර්‍‍රම නිරිඇල්ල
Date: 09/11/2009
Source: vikalpa.org

ශ්‍රී ලංකාවේ ගාමිණී හත්තොටුවේගම නමැති පුරෝගාමී නාට්‍යකරුවා පිළිබඳ අවමංගල උත්සවයේ රඳවා තිබුණු ශෝක ප්‍රකාශයක කවුරුන් විසින් හෝ මෙසේ සඳහන් කර තිබුණි. ‛‛දැවී මිසක ආලෝකය සපයනු කෙළෙසකද?’’ මෙය ඔහුටම සරිලන නිශ්චිතම ප්‍රකාශයකි. ඔහු ඔහුගේ වීදි නාට්‍ය ව්‍යාපාරය වෙනුවෙන් බහුතරය අපේක්ෂා කළ සම්මත ජීවන රටාවකට අවශ්‍ය සියල්ල නොතකා හැරියේය. ඔහු ඉංග්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳ පරිණත දැනුමැති විශ්ව විද්‍යාල ආචාර්යවරයෙක් විය. එහෙත්, ඉංග්‍රීසි භාෂා දැනුම නිසා උදුම්මා ගත හැකිව තිබුණු හිස ඔහු නිහතමානීත්වයෙන් පුරවා ගත්තේ ය. ලෙහෙසියෙන්ම විශ්වවිද්‍යාලයයක මහාචාර්යවරයෙකු දක්වා විදග්ධ මහේශාක්‍යත්වයක් ලබා ගන්නට ඉවහල් වන ආචාර්ය උපාධිය සඳහා නිබන්ධනය සැපයීම වසරින් වසර කල් පසුකර පසුව සදාකාලිකවම එය අමතක කර දැම්මේ ය. සාක්කුවේ සතේ නැති වන තුරු වියදම් කළේ ය. හිසට සෙවණක් ගැන නොසිතුවේ ය. තම ශරීර සෞඛ්‍යය ගැන හෝ ජීවිතය ගැන නොතැකුවේ ය. ඔහු මේ සියලුම කැප කිරීම් කළේ වීදි නාට්‍ය ව්‍යාපාරය වෙනුවෙනි. වීදි නාට්‍ය කලාව ඔස්සේ ආමන්ත්‍රණය කළ පීඩනයට පත් වන ජනතාව වෙනුවෙනි.
70 දශකය, තුන්වැනි ලෝකය නමින් බලවත් රටවල් විසින් හඳුන්වනු ලැබූ කලාපයේ දේශපාලන විපර්යාශයන් රැසක් සිදු වූ වකවානුවකි. ලංකාවේ අප්‍රේල් කැරැල්ල ඇති විය. ආසියාවේ කාම්බෝජය, ලාඕසය, වියට්නාමය යන රටවල විමුක්ති ව්‍යාපාර විසින් බලය අල්ලා ගත් අතර තායිලන්තයේ සහ ඉන්දුනීසියාවේ විමුක්ති ව්‍යාපාර දැඩිව මර්දනය කෙරින. ඉන්දු-පකිස්ථාන යුද්ධයෙන් පසු බංග්ලාදේශය බිහි විය. ඉරාන විප්ලවය සිදුවිය. අප්‍රිකානු රටවල විමුක්ති අරගල උග්‍ර විය. ලතින් අමෙරිකානු රටවල්ද විමුක්ති රැල්ලෙන් උනුසුම් විය. චිලියේ අයන්ඩේ මරා ඒකාධිපතියෙක් බලය අත්කර ගත්තේය. මේ නිසා හටගත් විමුක්තිකාමයේ ප්‍රකාශන මාධ්‍ය ලෙස චිත්‍ර, නාට්‍ය හා සංගීත ආදී කලාවන්ට ප්‍රධාන භූමිකා හිමි විය. ජනතාව අතරට විමුක්තියේ පණිවිඩය ගෙන යාම සඳහා උපයෝගී කර ගත හැකි ප්‍රධාන මාධ්‍යයක් ලෙස නාට්‍ය කලාවට හිමි වූයේ ප්‍රධාන තැනකි. මේ බොහෝ නාට්‍ය ෆැක්ටරිවල, ගොවි බිම්වල සහ එළිමහන්වල දිවා රෑ දෙකෙහිම රඟ දක්වන ලදී. ජාත්‍යන්තරව මේ වර්ගයේ නාට්‍ය ස්ට්‍රීට් ඩ්‍රාමා, පොපියුලර් තියටර්, පොපියුලිස්ට් තියටර්, ඇජිට්ප්‍රොප් ප්ලේස් (ඇජිටේෂන් ප්‍රොපගැන්ඩා ප්ලේස්) යන නම්වලින් හඳුන්වන ලදී. (වියට්නාමය ආක්‍රමණය කරමින් ඇමෙරිකාව විසින් කළ යුද්ධයට එරෙහිව ඇමරිකාව තුළම පවා මෙවැනි නාට්‍ය රඟදැක්වින.) ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හෝ විමුක්තිය වෙනුවෙන් මෙකී රටවල් හරහා හමා ගිය රැල්ල ලංකාවටද දැනුණි. (මම හරි නම්) 70 වර්ෂයේ හේමසිරි ලියනගේ නාට්‍යකරුවාගේ ‛‛සුදු ඇතා ආවාට පස්සෙ’’, පද්මශීල ද සිල්වාගේ ‛‛රට බාරයි නුඹට පුතේ ’’ යන නාට්‍යවලින් ආරම්භ වූ දේශපාලන නාට්‍ය රැල්ල 70 දශකය පුරා විද්‍යමාන විය. එහෙත්, ඒවා රඟදක්වන ලද්දේ ශාලා වේදිකාවල ය. තවත් විධිවලින් කිව්වොත් ශාලා තුළ පැවති ප්‍රොසීනියම් හෝ පිංතුරරාමු වේදිකාවල ය. මේ නාට්‍ය නිර්මාණය කර ඉදිරිපත් කළ නාට්‍යකරුවන් පෞද්ගලිකව විමුක්තිකාමී හැඟීමෙන් හෝ එකල පැවති වාමාංශික පක්ෂවලට බරව සිටියා මිස ඔවුන්ගේ නාට්‍ය නිර්මාණ කාර්යය සමඟ කිසිම දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් බද්ධ වී තිබුණේ නැත. පීඩිත බහුතර ජනතාවක් වෙත මේවා යොමු වුවේ ද නැත. ඊට හේතුව වැඩි වශයෙන් මේ නාට්‍ය නාගරික ශාලා වේදිකා මත පමණක් රඟ දැක්වීමයි. මේවා නැරඹුවේ මධ්‍යම පංතිය පමණකි. මේ නිසා මෙම නාට්‍යකරුවන් දුක් විඳිමින් සහ ණයතුරස් වෙමින් නිර්මාණය කර රඟදැක්වූ මේ නාට්‍ය ‛‛මධ්‍ය පංතික හුමාලය පිට කිරීමක් ’’ ලෙස සමහර විචාරකයෝ අර්ථ දැක්වූහ. ‛‛පපඩම් නාට්‍ය’’යැයිද කීහ.
70 දශකයේ පැවති මේ අඩුපාඩුව තරමක් හෝ සපුරා ලන්නේ ‛‛විවෘත වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායම’’ විසිනැයි මම එක හෙලා ප්‍රකාශ කර සිටිමි. වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායම බිහි වුනේ මා පෙර කී ජාත්‍යන්තර දේශපාලන නාට්‍ය ප්‍රවාහයට හෝ ජාත්‍යන්තර තලයේ පැවති විමුක්තිකාමී රැල්ලට සහානුබද්ධව නම් නොවේ. ඒ ගැන දැනුවත්වද නොවේ. ‛‛අපි වීදි නාට්‍ය කරමු’’ කියා කතා කරගත් පෙර සූදානමක් ඇතිවද නොවේ. වීදි නාට්‍ය ව්‍යාපාරයේ ආරම්භය පිළිබඳව බොහෝ අය නොදන්නා නිසා බොහෝ තැන්වල ප්‍රකාශ වන්නේ ඒ ගැන වැරදි සහගත තොරතුරු ය.
1974 ජනවාරි මාසයේ, එවකට කොළඹ ලයනල් වෙන්ඩ්ට් රඟහලට අනුබද්ධව පවත්වාගෙන ගිය කලා කේන්ද්‍ර රංග ශිල්ප ශාලිකාවේ තුන්වැනි නාට්‍ය හා රංග කලා පාඨමාලාව ආරම්භ විය. මමත්, එච්.ඒ.පෙරේරා, ගාමිණී හෙට්ටිආරච්චි සහ හේමසිරි අබේවර්ධනත් ඇතුලු 40ක ගෙන් පමණ සමන්විත ශිෂ්‍ය පිරිසක් එම පාඨමාලාව හැදෑරීමේ නියැලී සිටියහ. අපේ ප්‍රධාන ගුරුවරයා වූ ධම්ම ජාගොඩ මහතා ශාලිකාවේ අධ්‍යක්ෂ ධුරය හෙබවූ අතර තව ආචාර්යවරු කිහිපදෙනෙක් ද අපට දැනුම බෙදා දුන්හ. ඒ අය අතර ගාමිණී හත්තොටුවේගම, ආචාර්ය සුනන්ද මහේන්ද්‍ර, ආචාර්ය සුචරිත ගම්ලත්, බන්ධුල ජයවර්ධන වැන්නෝ ප්‍රධාන වූහ. ධම්ම ජාගොඩ මහතා සැඩපරුෂ ගුරුවරයෙක් විය. එහෙත් පෙර‛පර දෙදිගම නාට්‍ය කලාව පිළිබඳව ඔහු තුළ වූ හසල දැනුම මේ පාඨමාලාවේදී හැමතින්ම විද්‍යමාන විය. සිසුන් අතර ඉතාම ජනප්‍රිය ගුරුවරයා වූවේ හත්තොටුවේගම මහතාය. ඔහු එවකට කැලණිය විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංග්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳ කථිකාචාර්ය වරයෙක් විය. ඔහු ඉගැන්වීමට එනතුරු ශාලිකාවේ අප බලා සිටියේ නොයිවසිල්ලෙනි. කතන්දර, උපහාස, හාස්‍යය සහ සිනාරැලි මැද ඔහු සමඟ ගත කළ කාලය හැමවිටම මදියැයි අපට හැඟුනි. ඔහු අසම්මත ගුරුවරයෙක් විය. රංග අභ්‍යාසවලින් ඇරඹෙන ඔහුගේ ඉගැන්වීම් කාලය ශේක්ෂ්පියර්, වික්ටර් හාරා, ලොරන්ස් ඔලීවියර්, ඉග්නාට්සියෝ සිලෝනෙ, ෆ්‍රුන්කෝ ටෲෆෝ සහ පැබ්ලෝ පිකාසෝ ඔස්සේ පැය දෙක තුන දැනුම් සාගරයක් ඔස්සේ දිග්ගැස්සෙයි. රාත්‍රී කාලයේ පන්ති හමාර වී හොරණ බස් රථය අල්ලන්නට ඔහු ලයනල් වෙන්ඩ්ට් සිට ටවුන් හෝල් දක්වා පයින්ම යයි. ලයනල් වෙන්ඩ් රඟහල අසලින් 138 මහරගම බස් රථයට ගොඩවන්නට හැකි අප ටවුන් හෝල් දක්වා ඔහු පසුපස ගියේ තවත් කතන්දර අසන්නටයි. එමෙන්ම, ඔහු කෙරෙහි තිබුණු ආදරය නිසයි. එවකට ඔහු ‛‛චිත්‍රපට විචාරක සංගමයේ ’’ සහ ‛‛ලයනල් වෙන්ඩ්ට් සිනමා කවයේ ’’ සභාපති තනතුරුද දැරීය. ඔහු නිසා විශිෂ්ට ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපට රාශියක් දැක බලා ගන්නටත්, ඒවා පිළිබඳව ඔහුගේ ඇසුරේ හදාරන්නටත් අපට භාග්‍යය හිමි විය. ඔහු ගුරෙක්යැයි අපට නොසිතුන ගුරුතුමෙක් විය.
1974 අප්‍රේල් කාලය වනවිට මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ ‛‛මනමෙ’’ නාටකයේ දෙවැනි නිෂ්පාදනය ආරම්භ විය. එහි පුහුණුවීම් සඳහා රංග ශිල්ප ශාලිකා පරිශ්‍රය භාවිතයට ගැණින. මේ නිසා අපගේ ඉගෙනුම් කටයුතු අඩාල විය. ‛මනමෙ’ නිෂ්පාදනයේ සහය අධ්‍යක්ෂ සහ ‛වැද්දාගේ ’ චරිතය නිරූපණය කළ ධම්ම ජාගොඩ මහතා කාර්ය බහුල වීම නිසා ඉගැන්වීම් කටයුතුවල යෙදෙන්නට කාලයක් නොමැති විය. ඒ නිසා හත්තොටුවේගම මහතා ශාලිකා සිසුන් වූ අපව අත් නොහල එකම ගුරුතුමා බවට පත් විය. ඒ නිසා ඔහු හා අපගේ බැඳීම තව තවත් වැඩි විය. මේ වකවානුවේ එක් දිනක් ආචාර්ය සෝමරත්න බාලසූරිය මහතා අපට අපූරු දේශනයක් කළේ ය. ඒ ඔහු ප්‍රංශයේ ආචාර්ය උපාධිය හමාර කර පැමිණි අලුතය. ඔහුගේ දේශනයේ මාතෘකාව වූවේ ‛‛විකල්ප නාට්‍ය භාවිතය’’ පිළිබඳවයි. ලෝකයේ වෙනත් රටවල නාට්‍යකරුවන් සම්මත රංග ශාලාවල රඟදැක්වීම්වලින් සහ ප්‍රොසීනියම් වේදිකාවෙන් බැහැර වී නාට්‍ය රඟදක්වන ආකාරය ඔහු රසවත්ව විස්තර කළේ ය. වීදි නාට්‍ය ගැනද කතා කළේය. විකල්ප නාට්‍ය ලෙස ලංකාවේ අපට තිබෙන උදාහරණ ලෙස ඔහු දැක්වූවේ වෙසක් නාට්‍ය, කවි නාඩගම් සහ ටීටර් මඩුය. මේ දේශනයෙන් පසු පිස්සු වැටුනේ අපේ
පංතියේ සහෝදරයෙක්ව සිටි හේමසිරි අබේවර්ධනය. ළඟ එන වෙසක් උත්සවය වෙනුවෙන් වෙසක් නාට්‍යයක් හදමු යැයි ඔහු යෝජනා කළේය. කවුරුත් ඒ යෝජනාව පිළිගත්හ. ඔහු බන්දුල ජයවර්න මහතාගේ ‛‛බුදුවනු බෝසතාණෙනි’’ නාට්‍යයේ පිටපතද ඉල්ලාගෙන විත් පුහුණුවීම් ආරම්භ කළේය. පංතියේ සිටි ගැහැනු ළමුන් මෙම නාට්‍යයට සම්බන්ධ කර ගතයුතු නිසා ගුරුවරයෙකුගේ සරණ අපට අවශ්‍ය අවශ්‍ය විය. රංග ශිල්ප ශාලිකාවේ අධ්‍යක්ෂ ධම්ම ජාගොඩ මහතාගේ අවසරයද ගත යුතු විය. ‛මනමෙ’ නාටකයේ වැඩ අධික නිසා තවත් වගකීමක් කරට ගන්නට ධම්ම ජාගොඩ මහතා අකමැති වූ නමුත් ‛’බුදුවනු බෝසතාණෙනි’’ නාට්‍යයේ පුහුණුවීම් කටයුතු ශාලිකා පරිශ්‍රය තුළ කිරීමට ඔහුගෙන් අවසරය ලැබුණි. ඊළඟට අපේ පිහිටට සිටියේ ගාමිණී හත්තොටුවේගම ගුරුතුමා ය.
ඔහු මේ වනවිට විකල්ප නාට්‍ය වැඩපිළිවෙළකට සුදුසු අත්හදා බැලීමක් විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලයේ සිසුන් සමඟ සම්පූර්ණ කර තිබුණි. ‛‛රංග කැබලි’’ නමින් නාට්‍යමය අවස්ථා විශේෂයක් ඔහු විසින් එහිදී අත්හදා බැලුවේය. සැමුවෙල් බෙකට්ගේ නාට්‍යයක් එක වචනයක්වත් නැති නිහඬ රැඟුමක් ලෙස නිෂ්පාදනය කර තිබුණි. රජතුමාගේ නොපෙනෙන ඇඳුම පිළිබඳ කතාවෙන්, එවකට පැවතුනු පාලන තන්ත්‍රය පරිහාසයට ලක් කෙරෙන සංකේත නාට්‍යයක් ‛‛රජදැක්ම’’ නමින් නිෂ්පාදනය කර තිබුණි. මෙවන් ඔහු වගකීම භාරගෙන රංග ශිල්ප ශාලිකා සිසුන් සමඟ අපේක්ෂිත වෙසක් නාට්‍යයේ පුහුණු වීම් ආරම්භ කළේය. පුහුණුවීම් පටන් ගත්තේ ‛‛බුදුවනු බෝසතාණෙනි’’ නාට්‍යය නිෂ්පාදනය කරන්නට වුවත් පළමුවැනි දවසේම ඒ පිටපත පැත්තකට දැමුණි. ඒ වෙනුවට පිටපතක් නැතිව නාට්‍යයක් නිර්මාණය කිරීම ආරම්භ විය. ඒ සඳහා එසැණ නිරූපණ ක්‍රමවේදය (Improvising Method)භාවිතා විය. එසැණ නිරූපණ ක්‍රමවේදය යනු කතාවේ අවස්ථා පෙළගස්වා ගැනීමෙන් පසු එක් එක් අවස්ථාව නාට්‍ය කණ්ඩායම විසින් අවස්ථානුකූලව කටට එන දෙබස් සහ නිරූපණයන් මගින් ගොඩ නගාගෙන පසුව ඒවා තෝරා බේරා පිරිපහදු කරගනිමින් ක්‍රමානුකූලව නාට්‍යය සම්පූර්ණ කර ගන්නා විධික්‍රමයකි. මේ ක්‍රමයට අනුව පිටපත සම්පූර්ණ වන්නේ නාට්‍යය නිෂ්පාදනය කර හමාර වූ පසුව ය. මේ අපූර්ව ක්‍රමවේදය මා ඉගෙන ගත්තේ ගාමිණී හත්තොටුවේගම ගුරුතුමාගෙනි. ඒ ආකාරයට ‛‛බෝසත් දැක්ම’’ නාට්‍යය නිර්මාණය වී හමාර විය. (අපේ ගම්වල සොකරි සහ කවි නාඩගම් රඟදැක්වූ ජන නාට්‍යකරුවන් දෙබස් පුහුණු වන්නේද පිටපතක් නොමැතිව එසැණ නිරූපණ ක්‍රමවේදයට බොහෝ සෙයින් සමාන ක්‍රමයකට බව පසුව මට ඉගෙන ගන්නට හැකිවිය. ඔවුන් ලිඛිතව ආරක්ෂා කර ගන්නේ එම ජන නාට්‍ය විශේෂයන්හි කවි පමණකි.) ‛‛මිනිහෙකුට එල්ලිලා මැරෙන්න බැරිද?’’ නාට්‍යයත් ඒ ක්‍රමවේදයම භාවිතා කොට සම්පූර්ණ කරගත හැකි විය. ඒ අතර ඔහු විද්‍යාලංකාර විශ්වවිද්‍යාලයේදී
නිෂ්පාදනය කර තිබුණු ‛‛රජදැක්ම’’ නාට්‍යයද නැවත නිෂ්පාදනය කෙරුණි. එපරිදි අපගේ තරුණ නාට්‍ය කණ්ඩායම නාට්‍ය තුනකින් සන්නද්ධ විය. එහෙත්, මේ වනවිට වෙසක් උත්සවය පසු වී තිබුණි. වෙසක් උත්සවය වෙනුවට පොසොන් උත්සවය වෙනුවෙන් අනුරාධපුරයට ගොස් ඒ නාට්‍ය රඟදක්වමු යැයි හේමසිරි අබේවර්ධන යෝජනා කළේය. ඊට හත්තොටුවගම මහතාගේද කැමැත්ත ලැබුණි. පොළොන්නරුවේ නාට්‍ය රඟදැක්වීම් සංවිධානය කරණ ලද්දේ හේමසිරිගේ හැඳුනුම්කම් මතය. ඔහුත් සමඟ මමද එම දර්ශනය සංවිධානය කිරීම සඳහා පොසොන් පොහොයට සති දෙකකට පෙර අනුරාධපුරයට ගියෙමි. හේමසිරි අබේවර්ධන එවකට මහජන බැංකුවේ ලිපිකරුවෙකි. ඔහු කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සාමාජිකයෙක් වූ බැවින් අනුරාධපුරයේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂ ප්‍රාදේශීය ශාඛාවේ, ලංකා ගුරු සංගමයේ සහ ජනතා ලේඛක පෙරමුණේ සහාය මේ දර්ශන සංවිධානය කිරීම සඳහා ලැබුණි. දුම්රිය සේවක සංගමයේ අනුරාධපුර ශාඛාවේ මැදිහත් වීමෙන් එවකට දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට අයත්ව තිබුණු මධ්‍ය මහා විද්‍යාලය ඉදිරිපිට පිට්ටනිය ලබාදෙන ලදී. මෙම දර්ශනය පැවැත්වීම සඳහා අනුරාධපුර පූජා භූමි රක්ෂණ මණ්ඩලයේ විශේෂ අවසරයද ගැනීමට සිදුවිය. එවකට ගුරු සංගමයේ ශාඛා ලේකම්ව සිටි වාසල ගුණරත්නගේ සහ අනුරාධපුර පුස්තකාලයාධිපතිව සිටි ආර්.යූ.විජේසේන මහතාගේ පෞද්ගලික මැදිහත් වීමද මෙම දර්ශන සංවිධානය කර ගැනීමට මහෝපකාරී විය. පිට්ටනියේ තිබුණු (ඒ කාලයේ වහලයක් නොතිබුණු) එළිමහන් වේදිකාව මේ සඳහා භාවිතා කිරීමට අපි තීරණය කළෙමු. එයට ආලෝකය සපයා ගන්නා ලද්දේ අසල්වැසි නිවෙසකින් විදුලි වයර් එකක් ඇද ගැනීමෙනි. වොල්ට් 500 ක බල්බ් එකක් සහ පාට බල්බ් වැලක් වේදිකාව ඉදිරියෙන් එල්ලන ලදී.
1974 වර්ෂයේ පොසොන් පොහොය යෙදී තිබුණේ ජූනි මස 04 වැනි දිනයටය. නාට්‍ය කණ්ඩායම එදිනම උදේ කොළඹ කොටුවේ සිට උදේ දුම්රියෙන් අනුරාධපුරයට පිටත් විය. එදා දුම්රිය අනුරාධපුරයට යන පොසොන් බැතිමතුන්ගෙන් පිරී ඉතිරී ගිය දවසකි. නාට්‍ය කණ්ඩායමේ සාමාජිකයෙකු වූ රූපසිංහ කංකානම්ගේ අනුරාධපුරයට ගිය පසු තම්බාගෙන කෑම පිණිස බතල ගෝනියක් කර තබාගෙන දුම්රියට ගොඩවුන හැටි මතක ය. කණ්ඩායමේ බොහෝ දෙනෙකු අනුරාධපුරය දක්වා ගියේ හිටගෙන ය. බොහෝ දෙනෙකු අතේ මුදල් තිබුණේ නැත. කණ්ඩායමේ සමහරු ගියේ ප්‍රවේශපත්‍ර නැතිව හොරෙන්ය. දුම්රිය පොලවල තිබුණු දන්සැල්වලින් වේල පිරිමසා ගැනින. එදා රාත්‍රී වේල පිරිමසා ගත්තේ රූපසිංහ කංකානම්ගේ සොහොයුරාගේ බතල ගෝනියේ පිහිටෙන් සහ දන්සැල් බත්වල පිහිටෙනි. එදින රාත්‍රියේ අපේ ‛‛පොසොන් නාට්‍ය දර්ශනය’’ සාර්ථකව රඟදක්වන්නට අපට හැකි විය. එදා රාත්‍රිය ගත කළේ ලංකා ගුරු සංගම් කාර්යාල පරිශ්‍රයේ සීමිත ඉඩකඩෙහිය.
පසුවදා, එනම් ජූනි 05 වැනිදා උදේ දුම්රියෙන් ආපසු කොළඹ ඒම සඳහා සියල්ලෝම දුම්රිය පොලට ගිය අතර සෑහෙන වේලාවක් දුම්රිය එනතුරු අපට එහි රැඳී සිටින්නට සිදුවිය. ඒ අතරතුර දුම්රිය වේදිකාවේ නාට්‍ය රඟදක්වමු යැයි කණ්ඩායමේ කාට හෝ අදහසක් පහළ විය. හත්තොටුවේගම මහතා ‛‛බෝසත් දැක්ම’’නාට්‍යයට භාවිතා කරණ රජුගේ කඩුව ඔසොවාගෙන වටයක් ගොස් එය බිම තබා ‛‛මෙතන නාට්‍ය පෙන්නමු’’ කී සැටි මතක ය. එම්.එස්.පෙරේරා සොහොයුරාගේ කර මත නැගුණු හීනටිගල ප්‍රේමදාස දවුල් බෙරය වයමින් පදික වේදිකාවේ එක් තැනකට සෙනඟ රැස් කළේය. ප්‍රේක්ෂකයින්ට ප්‍රොසීනියම් වේදිකාව ඉදිරියේ එක් පැත්තක සිට නරඹන්නට පුහුණු කළ නාට්‍ය සතර වටේ රවුමට එකතු වූ ප්‍රේක්ෂකයින්ට පෙන්වන්නේ කෙසේදයි මට නම් ප්‍රශ්නයක් මතුවිය. එහෙත්, ප්‍රථමයෙන්ම ‛‛මිනිහෙකුට එල්ලිලා මැරෙන්න බැරිද?’’ නාට්‍යය රඟදැක්වෙන විට රැස්ව සිටි ප්‍රේක්ෂකයෝ එය අඩුවක් නැතිව රස වින්දෝය. ඉන්පසු ‛‛බෝසත් දැක්ම’’ ආරම්භකරණ ලදී. එය අවසන් කරන්නට පෙර කොළඹ යන දුම්රිය පැමිණි බැවින් රඟදැක්වීම නතර කරන්නට සිදුවිය. එළෙස පළමුවැනි ඓතිහාසික ‛‛වීදි නාට්‍ය’’ රඟදැක්වීම සිදුවිය. මෙම නාට්‍ය දර්ශනවලට මමත් හේමසිරි අබේවර්ධනත් හැරෙන්නට එච්.ඒ.පෙරේරා, එම්.රවින්ද්‍රතිලක, ගාමිණී හෙට්ටිආරච්චි, නිහාල් රණසිංහ, එම්.එස්.පෙරේරා, පියරත්න අධිකාරි, ආනන්ද ද සිල්වා, හීනටිගල ප්‍රේමදාස, ෂෙල්ටන් කැකුලාවලගේ, රූපසිංහ කංකානම්ගේ, ජයන්ත පෙරේරා, රින්ස්ලි වීරරත්න, චන්ද්‍රසිරි ද සිල්වා, එම්.පී.සරත්, සරත් කුමාර, ලලිතා ගුරුගේ, ශීලා නුවරපක්ෂ, කුමාරි මොරවක, චිත්‍රා කුමාරි යාපා බණ්ඩාර, අර්ජුන ද අල්විස්, අනුරසිරි ද සිල්වා, නිමල් චන්ද්‍රසිරි, සනත් දසනායක, සුනිල් සමරසේකර, ඥානසිරි රාජපක්ෂ යන අය දායක වූහ.
1974 වර්ෂයේ අගෝස්තු මාසයේ දිනයක හොරණ, පොල්හේන්ගොඩ දී පිට්ටනියක සෑදූ වේදිකාවක රඟදැක් වූ නාට්‍ය දර්ශනයත් සමඟ ලින්ටන් සේමගේ, සැනට් දික්කුඹුර, දීපානි සිල්වා, දයා දසනායක, සරත් අමරවංශ, ජයන්ත ගුණතිලක, නාමල් ප්‍රියදේව, අරවින්ද ගමගේ, අතුල වේරගොඩ, චන්දිමා ජීවනී, ලලනි පීරිස්, ක්‍රිෂාන්ති මෙන්ඩිස් යන අයද වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමට එක්විය. එලෙස 38 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත ශක්තිමත් නාට්‍යකණ්ඩායමක් බවට එය පත් විය. හත්තොටුවේගම මහතා එයට නම් තැබුවේ ‛‛විවෘත වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායම’’යනුවෙනි.
වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමේ මූළික පරමාර්ථය වූවේ රංග ශාලාවලට පැමිණ නාට්‍ය නරඹන්නට අවස්ථා නොලැබෙන, ඒවාට සමීප විය නොහැකි බහුතර ජනතාවක් වෙත නාට්‍ය කලාව ගෙන යාමයි. ඒ අනුව, කමත්වල, ෆැක්ටරිවල, පන්සල් සහ පල්ලි මිදුල්වල, එළිමහන් වේදිකාවල, වෙළඳපොළවල ආදී මිනිසුන් ගැවසෙන ඕනෑම තැනක මෙම නාට්‍ය රංග ගත කෙරුණි. මෙම ක්‍රියාවලියේදී මගේ මනස ආකර්ශණය කරගත් වටිනාම දෙය නම් එකම නාට්‍ය සමුච්ඡය විවිධ ස්ථානවල රංග ගත වනවිට මිනිසුන් වට කර ගත් ආකර්ශණීය රංග භූමියක් නිර්මාණය වන ආකාරයයි. ශාලාවල්වල ප්‍රොසීනියම් වේදිකාව අප තවත් එක් රංග භූමියක් බවට පත් කර ගන්නවා විනා නාට්‍ය රඟ දක්වන එකම ස්ථානය එය නොවේ. එයට වටිනාකමක් දී ඇත්තේ වාණිජත්වය විසිනි. රංග භූමි විවිධාකාර ලෙස භාවිතා කරමින් සම්භාව්‍ය නාට්‍ය පවා රංග ගත කළ හැකිය. මෙම භාවිතය ඔස්සේ අසීමිත ප්‍රේක්ෂක සංඛ්‍යාවක් වෙත නාට්‍යකරුවන්ට ළඟා විය හැකිය. මේ සත්‍යතාව මා පසක් කර ගත්තේ ගාමිණී හත්තොටුවේගම අපේ ගුරුතුමා නායකත්වය දුන් විවෘත වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමේ රඟදැක්වීම් හැදෑරීමෙනි. වීදි නාට්‍ය ව්‍යාපාරය ලංකාවේ ආරම්භ වූවේ පවත්නා සම්මත ශාලා වේදිකාවල නාට්‍ය රඟදැක්වීමේ ක්‍රමයට විකල්පයක් වශයෙනි. සමාජ සම්මතයකට එරෙහිව විකල්පයක් බිහි වී කල් යාමේදී එය ජනප්‍රිය වුවහොත් හෝ වැඩි වශයෙන් භාවිතා වුවහොත් එම විකල්පයද තවත් සම්මතයක් බවට පත් වේ. ජපානයේ වෙළඳ සමාජය අතර කබුකි සම්ප්‍රදායය බිහි වූවේ ඊට පෙර එහි සුපිරි සමාජයට පමණක් සීමා වී තිබුණු නෝ නාට්‍ය සම්ප්‍රදායයට විකල්ප වශයෙනි. එහෙත්, ශතවර්ෂයක් තුළ නෝ නාට්‍ය අභිබවා කබුකි සම්ප්‍රදායය ජපන් සමාජය තුළ තවත් සම්මතයක් ලෙස තහවුරු විය. අපේ රටේ කොළඹ නගරයේ ටවර් රඟහල සහ නූර්ති සම්ප්‍රදායය ආරම්භ වූවේ එතෙක් පැවති (කොළඹ ආශ්‍රීතව නිතර රඟදැක් වූ) කෝලම් සහ නාඩගම් වැනි ජන සම්ප්‍රදායයන්ට විකල්ප වශයෙනි. දශක දෙකක්වත් ඉක්මෙන්නට පෙර එම සම්ප්‍රදායය ‛‛ටීටර්’’ නමින් ගැමියන් අතරද ව්‍යාප්ත වෙමින් සම්මතයක් බවට පත් විය. ඉන්පසු රට පුරා ශාලා වේදිකා බිහි වූවේ ඒ අනුසාරයෙනි. එයට විකල්පයක් වශයෙන් ආරම්භ වූ වීදි නාට්‍යද අද සම්මතයක් බවට පත් වන තරමට කතා බහට ලක් වී ඇත. වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායම් රැසක් අද රට පුරා ක්‍රියාත්මක වී පවතීයි. එබැවින්, ශ්‍රී ලාංකේය නාට්‍ය ක්ෂෙත්‍රය තුළ එවන් වෙනසක් ඇති කිරීමට හේතු කාරක වූ වීදි නාට්‍ය ව්‍යාපාරයේ ‛‛පුරෝගාමියා’’ ගාමිණී හත්තොටුවේගම මහතා බව පැවසීම ඔහුගේ ගෝලබාලයින් වූ අපට මහත් ආඩම්බරයකි. වීදි නාට්‍ය රඟ දැක්වූවේ ඉතාමත් දුප්පත් ආකාරයකිනි. තැන්පත් මුදලක් රැස්කර ගත්තේ කලක් ගත වූ පසුවය. පසු කාලයක කුරුණෑගල දේවසරණ මධ්‍යස්ථානයේ යොහාන් දේවානන්ද පියතුමා විවෘත වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමට දෙන ලද උදව් හැරෙන්නට වෙනත් ආර්ථික සහනයක් නොවීය. බොහෝ අවස්ථාවල නාට්‍ය දර්ශන සඳහා යන ගමන් වියදම් පියවා ගත්තේ නාට්‍ය කණ්ඩායමේ රැකියා කරණ අය විසින් මුදල් නොමැති සාමාජිකයින් වෙනුවෙන් බරපැන් දරනු ලැබීමෙනි. එවකට රැඩිකල් අදහස්වලින් සිත් පුරවාගෙන සිටි වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමේ අපට අගහිඟකම මහත් ශක්තියක් හා පන්නරයක් ලැබීමට හේතුවක්ම විය. විටෙක වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායමේ රඟදැක්වීම් ප්‍රචණ්ඩ ස්වභාවයක් ඉසිලීය.
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් 1974 නොවැම්බර් මාසයේ රෝම නගරයේ දී ‛‛ලෝක ආහාර සම්මේලනයක් ’’ පවත්වන ලදී. එහි මූළික තේමාව වූවේ ලෝක ජනතාවගේ සෞඛ්‍යය වර්ධනය කිරීම සහ ඔවුන්ට පෝෂ්‍යදායී ආහාර සැපයීමයි. ලෝක සෞඛ්‍යය සහ ආහාර ප්‍රශ්නවලින් ගොඩ ඒම සඳහා වැඩිවන ජනගහනය පාලනය කිරීමට පියවර ගතයුතුයැයි මෙම සම්මේලනයට සහභාගි වූ ලෝක ප්‍රධානීහු ප්‍රධාන තීරණයක් ගත්හ. ඉන්පසු ජනමාධ්‍යවලින් මෙම සම්මේලනය දැඩි විවේචනයට හා ප්‍රහාරයන්ට ලක් කළේ ලෝක ආහාර ප්‍රශ්නය ගැන තීරණය ගැනීම පිණිෂ එම සම්මේලනයට සහභාගී වූවන්ට ආහාර සැපයීම සඳහා වැය කර තිබුණු විශ්වාස කළ නොහැකි අති දැවැන්ත මුදල් ප්‍රමාණය එළිදරව් වීම නිසා ය. එමෙන්ම, අඩු ජනගහනයක් සහිත ධනවත් රටවල් ලෝක ආහාර සංචිතයෙන් අධික ප්‍රමාණයක් අසීමිතව පරිභෝජනයට ගනිමින් තමන්ගේ ජනගහනය පාලනය කර ගන්නැයි දිළිඳු රටවලට බල කිරීම විහිලුවක් බව විචාරකයින්ගේ මතය විය. වැඩි කල් නොගොස් මෙම රෝම සම්මේලනයේ අතුරු කාර්යයක් ලංකාවේ ශ්‍රී ලංකා පදනම් ආයතනයේදී සිදුවිය. එය ලංකාවේ ජනගහනය සීමා කිරීමේ ක්‍රමවේදයන් විමර්ශණය කිරීමේ සම්මන්ත්‍රණයකි. ගාමිණී හත්තොටුවේගම මහතාගේ අදහස වූවේ මෙයට විරෝධය දක්වන නාට්‍යයක් නිර්මාණය කරගෙන පූර්ව අවසරයක් නොමැතිව එහි ගොස් රඟදැක්වීම ය. නියමිත දිනයේ උදේ සිට සවස් වනතුරු නාට්‍යයක් පුහුණු වී ලයනල් වෙන්ඩ්ට් රඟහලේ සිට පයින්ම අපි පදනම් ආයතනයට ගියෙමු. එවිට රාත්‍රී 7.00 පමණ විය. සම්මන්ත්‍රණය අවසන් කිරීමෙන් පසුව එහි රැඳවුම් ශාලාවේ විශාල කොක්ටේල් පාටියක් පැවැත්වෙමින් තිබුණි. යුරෝපීය ජාතිකයින් සහ එවැනිම ස්වදේශිකයින් බොහෝ දෙනෙක් ඒ මොහොත වනවිට සිටියේ මධුවිත තොල ගාමිනි. ඔවුන්ගේ සතුට පිණිස නාට්‍යයක් රඟ දක්වන්නදැයි හත්තොටුවේගම මහතා සංවිධායකයින්ගෙන් විමසීය. අවසරය ලැබිණ. මධුවිත අතට ගත් සියලුදෙනාම නැවත වතාවක් ප්‍රධාන ශාලාවේ වාඩි කරවා නාට්‍යය ආරම්භ කළේය. එය උපහාසාත්මක නාට්‍යයක් විය. යුරෝපීය සහ අනෙකුත් අධිරාජ්‍යවාදීන් අසීමිතව සහ කෑදර ලෙස කන බොන සැටිත්, කෑම ඉල්ලා සිටින දුප්පත් දරුවන් සහ දෙමව්පියන් නොතකා හරිනු ලබන සැටිත් එයින් නිරූපණය විය. එමෙන්ම, පසුව දුප්පත්කම වෙනුවෙන් කිඹුල් කඳුළු හෙලන ඔවුන් දුප්පත්කමට විසඳුමක් වශයෙන් පෙත්තක් ඉදිරිපත් කිරීමේ හාස්‍යජනක සිදුවීමකින් නාට්‍යය කෙළවර විය. එම නාට්‍යය රඟදැක්වූ කාලය විනාඩි 10 ක් වූ අතර එයින් ඇති කළ බලපෑම ප්‍රබල විය. හත්තොටුවේගම මහතා සමඟ එම සම්මන්ත්‍රණයේ වගකිව යුත්තෝ වාදයක පැටලුනු අතර, එවැනි නාට්‍යයක් රඟ දක්වන්නට ඉඩ දුන්නේ කවුදැයි අනෙක් අය අතරද උණුසුමක් වර්ධනය වන්නට විය. පොලීසිය කැඳවන්නට කළින් නාට්‍ය කණ්ඩායමේ අප සියල්ලෝම එතැනින් ඉවත් වීමු. මෙම ප්‍රවෘත්තිය පුවත්පත්වලද පළ වූ අතර ‛‛ජනවේගය’’ පුවත්පත ඒ පිළිබඳව පළ කළේ ‛‛කොක්ටේල් පාටියකදී බෝම්බයක් පුපුරයි සමාවෙන්න, එය බෝම්බයක් නොවේ වීදි නාට්‍යයක් ’’ යනුවෙනි. වියට්නාමයට අමෙරිකාවේ අත පෙවීමට එරෙහිව අමෙරිකාව තුළම සමහර තරුණ නාට්‍ය කණ්ඩායම් විසින්ද, වියට්නාම් හා පිලිපීන විමුක්ති ව්‍යාපාරවලට අනුබද්ධ නාට්‍ය කණ්ඩායම් විසින්ද මෙලෙසින්ම ක්ෂණික නාට්‍ය රඟදැක්වීම් වලින් ප්‍රහාර එල්ල කර ඇති බවත්, ඒවා ‛‛ගරිල්ලා රංග’’ :ඨදරසකක්ඔයැ්එරු* යනුවෙන් හඳුන්වනු ලැබූ බවත් මම පසුව දැනගතිමි. විවෘත වීදි නාට්‍ය කණ්ඩායම කොහේදෝ ඈතක තිබෙන සොඳුරු අන්තයක් කරා යන බස් රථයක් මෙන් විය. එහි රියැදුරාව සිටියේ හත්තොටුවේගම ගුරුතුමා ය. ගමනාරම්භයේ මේ බස් රථයට ගොඩ වූ බොහෝ දෙනෙක් එයින් බැස තම තමන් අපේක්ෂා කරණ විවිධ තැන් සොයා ගියහ. විටින් විට එළෙස හැර ගිය අයගේ තැන් ගැනීමට අලුත් අයද විටින් විට මේ බසයට ගොඩවූහ. ගමනාරම්භයේදී ඊට ගොඩ වූ අය අතුරෙන් අඛණ්ඩව මේ රියැදුරාගේ දුක සැප බැලුවේ එක් මගියෙක් පමණකි. (ඒ දීපානි සිල්වා ය.) එද වරින් වර බසයෙන් බැස ගොස් පුංචි තිරයේ පෙනී සිට නැවත ටැක්සියකින් හඹා ගොස් බස්රථයට ගොඩ වෙමිනි. මගියන්ගේ ස්වභාවය ගැන මේ රියැදුරා පිරිසිඳ දැන සිටියේය. එබැවින්, ඔහු ඒ ගැන කම්පා වූවේද නැත. අවුරුදු 35 කට පෙර බසයට ගොඩ වී රියැදුරු අසුනේ වාඩි වී සුක්කානමට අත ගැසූ ඒ රියැදුරාද දැන් බසයෙන් බැස ගොසිනි. ඔහු නැවත ඊට ගොඩ නොවනු ඇත. එහෙත්, ඔහුගේ බසය ඔහු නැවැත් වූ තැන නවතා තිබේ. එයට ගොඩ වූ මගියෝද එහි සිටිති. බස්රථය සහ ගමනාන්තය ගැන දැන් සිතිය යුත්තේ ඔවුන්ය.